نویسندگان
سبحان دهقان‌پور فراشاه
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان
نوید رهبر
استادیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
منتشر شده در: مجله مطالعات حقوق تطبیقی دانشگاه تهران، دوره 13، شماره 2 – شماره پیاپی 26 پاییز و زمستان 1401
- چکیده
صنعت حمل و نقل با ورود وسایل نقلیۀ خودران دست‌خوش تغییرات اساسی خواهد شد. خودرانها از فناوریهایی ملموس و ناملموس بهره میبرند که امکان هدایت خودکار و بدون متصدی وسیلۀ نقلیه را فراهم میآورد. بسیاری از این فناوریها هماکنون نیز اختراع و تولید شدهاند. قانونگذار باید به نحوی از مالکیت فکری مالکان این فناوریها حمایت کند، که میان منافع آنها و جامعه تعادل برقرار شود. مقررات کنونی مربوط به مالکیت فکری چالشهایی در حمایت از فناوریهای ناملموس خودران (ازجمله هوش مصنوعی و نرمافزارهای حسگر) و مخصوصاً الگوریتم بههمراه دارد؛ چالشهایی که به افزایش اتکا بر مقررات اسرار تجاری و قراردادهای محرمانگی و نادیده گرفتن منافع افشای الگوریتمها میانجامد. پژوهش حاضر با مطالعۀ مقررات کنونی مربوط به مالکیت فکری در ایران، ادبیات حقوقی و طرح اخیر حمایت از مالکیت صنعتی مجلس شورای اسلامی و ایرادهای شورای نگهبان، چالشهای حمایت از مالکیت فکری الگوریتمها را مییابد و با توجه به رویۀ ایالات متحدۀ امریکا و اروپا، راهکارهایی را ارائه میدهد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که الفاظ قوانین ثبت اختراع، و تفسیر در راستای حمایت از نوآوری و روح قانون، دال بر قابلیت ثبت و امکان احراز شروط اختراع در الگوریتمهاست. نظر بهاینکه ایدههای الگوریتمها، صرفنظر از شکل بیان، مورد حمایتاند و همچنین اصالت الگوریتم امری مفروض و خلاف آن، نیازمند اثبات بهنظر میرسد، الگوریتمهارا میتوان مشمول قوانین مربوط به حق مؤلف دانست، و طرح حمایت از مالکیت صنعتی نسبت به مقررات پیشین، اقبال بیشتری به حمایت از الگوریتم با مقررات اسرار تجاری دارد. در بخش پایانی این پژوهش، از دو منظر به مزیت «متن باز» و اهمیت توسعه و اصلاح قوانین حق مؤلف پرداخته شده است؛ ابتدا از منظر هزینۀ حمایت تحت سه نظامِ مالکیت فکری و سرانجام از منظر تعارض منافع مالک الگوریتم و جامعه.
متن کامل مقاله از این لینک قابل دریافت است.
